Como alcaldesa de Compostela, presentar Cineuropa é sempre un privilexio pois significa ofrecer á cidadanía a posibilidade de descubrir novos lugares, escoitar outras linguas e gozar das narracións das cinematografías máis ousadas e valentes. Abrimos de novo os ollos cara a ese cinema que permite que a nosa cidade volva ser porta de entrada ao coñecemento de dispares realidades sociais, económicas, culturais ou políticas; un cinema ao que o público de Compostela, fiel á cita, presta ano tras ano a súa ollada comprometida.
Esta 38ª edición chega da man do filme Henry Fonda for president, do cineasta e historiador austríaco Alexander Horwath, un poderoso ensaio cinematográfico estreado na última Berlinale que parte da figura e a carreira do mítico actor para construír na pantalla unha sólida reflexión sobre o concepto e os valores da democracia. Nun momento histórico e político no que moitos países cuestionan este sistema de goberno, Horwarth pon o foco naquel no que Fonda escribiu a súa silueta como corazón da liberdade e entretece a historia americana a través dos retallos dos filmes encarnados polo actor. E así, a representación cinematográfica das bondades da democracia enfróntase a unha realidade marcada pola desafección política, a perda dos dereitos civís e a indiferenza ante quen é triturado polo sistema. É inevitable que ao fondo, as imaxes e as dimensións míticas de Fonda, parezan mirarnos de fronte.
O corazón do cinema, e o de Cineuropa, é a liberdade. A liberdade para programar as creacións que agroman ás marxes dos circuítos convencionais e tamén para volver a obras canónicas como As uvas da Ira e dialogar con elas. O filme co que John Ford levou ao cinema o texto homónimo de Steinbeck e a desesperación do pobo americano durante a Gran Depresión, forma parte tamén da programación da edición e serve de inspiración á imaxe do festival. A proposta gráfica dá forma creativa á ira que agroma en resposta ás inxustizas, á carraxe que se acumula nos ollos ao contemplarmos as múltiples imaxes dun capitalismo descarnado que espreme as persoas máis débiles. Ese filme do ano 1940 segue de actualidade porque nos pon diante de situacións que, en pleno século XXI, seguimos sen resolver, como os desafiuzamentos, a emigración ou a pobreza estrutural. Desde unha ficción tecida no século pasado, a película préstase á conversa co presente e con ese documental no que Horwarth combina historia do cinema e análise política, como crítica dunha autoimaxe estadounidense que só se serve a si propia trazando liñas entre o país que Estados Unidos soñou ser e o que realmente é, e interpelando o horror vacui ante as eleccións norteamericanas.
Na compaña destes dous filmes, o cinema máis recente ocupará os próximos días as pantallas do Teatro Principal, o Auditorio de Galicia, o Salón Teatro e NUMAX para continuar afondando na intricada relación entre conciencia política e relato cinematográfico, explorando múltiples perspectivas desde as que achegarse á realidade nunha ampla diversidade de procedencias, culturas, xéneros, linguas estéticas e ollares. O programa que cada ano presenta Cineuropa reflicte a súa audaz aproximación ao tecido do fragmentario, subliñando a súa abertura a formas e relatos cinematográficos non convencionais. Así é que poderemos ver entre as propostas deste ano a estrea absoluta de 7291, un filme de Juanjo Castro sobre as mortes por COVID19 que aconteceron nas residencias para a terceira da Comunidade de Madrid e que recolle os testemuños de familiares que reclaman verdade, xustiza e reparación para todas esas vítimas; a través da longametraxe Gou Zhen, achegarémonos ao retrato da marxinalidade e a soidade desde os ollos do cineasta chinés Guan Hu; mergullarémonos nunha historia sobre amizade dirixida polas uruguaias Ana Guevara e Leticia Jorge en Agarrame fuerte; exploraremos a culpabilidade e a complexidade dos límites entre a violencia e o xogo que o novo realizador Halfdan Ullman ofrece en Armand, gañadora do premio á mellor ópera prima no Festival de Cannes 2024; descubriremos Apocalipse nos Trópicos, a investigación que Petra Costa desenvolve sobre o poderoso control que os líderes relixiosos exercen sobre a política en Brasil e que chega a Compostela tras transitar polos festivais Donosti e Venecia; e aínda faremos parte desa reivindicación da desobediencia fronte a ditadura e do dereito das mulleres ao desexo que Margarita Ledo Andión entretece en Prefiro condenarme.
Cineuropa conta co apoio incondicional de xeracións de público comprometido e non sería posible sen as achegas do Consorcio da Cidade de Santiago e a Deputación da Coruña e a colaboración de entidades e establecementos de Compostela e da contorna para os que non temos máis que agradecemento. O seu soporte permite, ano tras ano, presentar unha nova edición para levarnos a lugares insospeitados e circunstancias inimaxinables a través de películas que exploran a pobreza, a desigualdade de xénero, o trauma da guerra, o neoliberalismo ou o neoautoritarismo, e que mesturan coñecemento, reflexión e, ás veces, empatía. Máis unha vez, convídovos a asistir. Pagará a pena.
Goretti Sanmartín Rei
Alcaldesa de Santiago de Compostela
