Ao longo de 60 anos e en 20 longametraxes de ficción, Constantin Costa-Gavras abarcou unha pléiade de conflitos e de ameazas á liberdade que explican as simas históricas do século XXI e estenden a súa mirada cara ao XXI. Na súa elección como carta branca dunha película sobre a cal falar en Cineuropa, el é non xa o máis indicado senón a única voz autorizada para explicar todas as complexidades que están dentro do documental As dúas memorias, unha película seminal para explicar non só os anos da oposición política ao tardofranquismo senón os que foron os primeiros pasos da Transición. Costa foi narrador coa súa voz en off da única película dirixida por Jorge Semprún. Nela, Semprún, a partir dunha estrutura de entrevistas de ningún xeito ortodoxa ou previsible –porque nela sáltase en varias ocasións a cuarta parede– o mesmo Semprún parece deixar que figuras tan esenciais na súa traxectoria vital como Santiago Carrillo se apoderen do plano, entren e saian del, xurdan e desaparezan como seres de sombra –profesión de clandestinos– e dean carta de natureza á realidade de que a archicoñecida ruptura de Semprún co Partido Comunista Español coñeceu unha tregua á que Carrillo se referiu en máis dunha ocasión publicamente. Pola pantalla de As dúas memorias fai acto de aparición o compañeiro de partida Fernando Claudín, o home que xunto a Semprún e Francesc Vicens coprotagonizou aquela explosiva exclusión do partido en 1964. E tamén, o vello camarada Simón Sánchez Montero, quen compartiu a clandestinidade madrileña con Federico Sánchez e aguantou e preservou a seguridade do mesmo soportando as torturas da Brigada Politico Social. Por esa rodaxe de As dúas memorias circularon tamén Federica Montseny, a cara pactista do anarquismo e a primeira muller ministra de España, durante a II República. Tamén Wildebaldo Solano, o home que mantivo vivo o estandarte do POUM, aquela formación trotskista que a longa man do KGB liquidou durante a Guerra Civil. Tamén José María Gil-Robles, o Xefe ou o Duce daquela media España de CEDA que miraba polo menos nominalmente a Mussolini. Ou Dionisio Ridruejo, esa rara avis que transitou polas dúas Españas, comezou poñendo letra ao Cara al Sol como falanxista da primeira hora ou integrando a División Azul e na súa evolución cara á democracia sufriu primeiro o desterro e logo o cárcere baixo o franquismo.
Xunto a eles, figuras da cultura comprometida (María Casares, José Menese, Juan Goytisolo, André Malraux) nesta obra que tanto influíu nas obras posteriores de rescate da memoria como La vieja memoria, de Jaime Camino, Después de… de Cecilia Bartolomeu ou Informe General de Pere Portabella. Testemuña de primeira liña desa rodaxe de valor testemuñal hoxe incalculable, Costa-Gavras non só puxo a súa voz senón que tamén auspiciou desde a Cinémathèque Française a recuperación da que durante moito tempo foi a película perdida. Esta institución rescatou As dúas memorias, na súa metraxe de 142 minutos e contribuíu á súa difusión –como o propio Costa fará en Cineuropa–, conscientes todos de que aínda é unha obra necesitada de ser (re)coñecida como imprescindible reflexo dun tempo que se resistía a morrer e outro –o da liberdade– que aínda non podía latexar.
